A vitamini nedir?

Yağda çözünen vitamin grubunda yer alan A vitamini retinol olarak da adlandırılmaktadır. A vitamini besinlerde 2 farklı şekilde bulunmaktadır. Et ve süt ürünleri gibi hayvansal ürünlerde önceden oluşturulmuş şekildedir, bitkilerde ise Provitamin A (beta-karoten) vücutta A vitaminine dönüştürülür.

besinlerde bulunan beta-karotenin yaklaşık % 8’i vücutta A vitamini haline getirilmektedir. Karaciğer, vücudun A vitamininin yüzde 90’ını depolar. A vitamini ihtiyacı besinlerden kolayca karşılanabilmektedir. A vitamini, en çok yağlı balıklarda, süt ürünlerinde, yumurta ve karaciğerde bulunur; A vitamini takviyeleri, antikoagülanlar, beksaroten gibi kanser ilaçları, hepatoksik ilaçlar veya reçeteli retinoidler kullanılıyorsa da tehlikeli olabilmektedir.

A vitamini ne işe yarar, faydaları nelerdir?

A vitamini; görme fonksiyonunda, cildi onarmada ve güçlendirmede, cilt hastalıklarını iyileştirmede, diş ve kemik yapılarının sağlıklı bir şekilde oluşmasında ve virüslerin neden olduğu enfeksiyonlarda kullanılmaktadır. A vitamini bağışıklık sisteminin sağlıklı kalmasına ve en iyi şekilde çalışmasına yardımcı olur.

A vitamini güçlü bir antioksidan olduğu için  kardiyovasküler hastalıklar ve immün sistemi kuvvetlendiren bir ajan olarak kullanılmaktadır. A vitamini çeşitli kanser türlerine ve yaşlanmaya bağlı hastalıklara karşı koruyucudur.

• Vücudun enfeksiyon ve hastalıklar karşısında kendini korumasına katkı yapar
• Kalp, akciğer, böbrek başta olmak üzere organların düzgün çalışmasına yardımcı olur.
• Cildin ve vücudun bazı bölümlerinin doğal bir şekilde astarlanmasını sağlar.
• Görme, üreme, kemik büyümesi, hücresel iletişim için önemli bir vitamindir
• Göz sağlığı için hayati öneme sahip bir vitamindir. Retina reseptörlerindeki ışığı emerek, konjonktival mebranların yanı sıra retinanın da farklılaşmasını sağlar. Bu özelliği sayesinde görme açısından kritik bir öneme sahiptir.
• Çok fazla A vitamininin alımı, zehirlenme yani hipervitaminoz ile sonuçlanabilir.

A Vitamini Hangi Besinlerde Bulunur?

A vitamini olan besinler:

• Tam Yağlı Süt
• Tereyağı
• Yumurta sarısı
• Balkabağı
• Tatlı patates
• Lahana
• Havuç
• Ispanak
• Kuru kayısı
• Brokoli
• Kırmızı biber
• Yulaf ezmesi
• Fesleğen
• Mango
• Domates
• Kavun
• Yeşil bezelye
• Morina balığı karaciğer yağı

A vitamini olan yiyecekler birçok besin grubunda yer alabilmektedir. Yukarıdaki yiyecekler günlük a vitamini ihtiyacınızı karşılamaya yardımcı olacaktır. Diyetinizde a vitamini içeren yiyecekleri tüketmek göz sağlığı, bağışıklık sistemi, cilt ve eklem sağlığı açısından önem taşır.

A vitaminini detaylıca öğrenebilmek için “A Vitamini Nedir, Faydaları Nelerdir?” yazımızı okuyabilirsiniz.

A vitamini içeren besinler nelerdir?

“A vitamini en çok hangi besinde var?”, “ A vitamini eksikliğinde ne yemeli?” soruları sık sorulmakla birlikte pek çok gıda A vitamini bakımından oldukça zengindir. Besinlerde A vitamini retinol ve A vitamini ön maddesi karoten olarak bulunur. A vitamininin (retinol) başlıca besin kaynakları arasında et (özellikle karaciğer), süt ürünleri (özellikle tam yağlı ürünler),yağlı balıklar ve yumurta bulunur.

Bitkilerde bulunan beta karoten gerektiğinde kolayca A vitaminine dönüştürülebilir. Karotenler antioksidan görevi görür, katarakta karşı koruyucu özellikler içerir ve akciğer kanser riskini azaltıcı etkiler göstermektedir. Meyveler (kavun, kayısı, mango, papaya), sebzeler (yeşil yapraklı sebzeler, ıspanak, brokoli, havuç, tatlı patates ve bal kabağı gibi yeşil, turuncu ve sarı sebzelerde) ve diğer bitki bazlı ürünlerde bulunur.

A vitamini vücutta sadece yağ ile tüketildiğinde emilebilir. Dolayısıyla, A vitamini kaynağında tek başına çok fazla yağ yoksa (çiğ meyve veya sebzelerde olduğu gibi), zeytinyağı, avokado veya fındık gibi faydalı ve kaliteli yağ kaynakları ile birlikte tüketilmelidir.

A vitamini eksikliği belirtileri nelerdir?

Yetersiz ve dengesiz beslenenlerde ve büyümenin hızlı olduğu çocukluk, gebe ve emzirme dönemlerinde A vitamini eksikliği daha sık görülür. A vitamini eksikliği; gece körlüğü ( niktalopi), çok kuru ve pürüzlü bir cilt,  saçlı deride kepeklenme, bağışıklık sisteminde zayıflama, gözde kuruma, bağışıklık sisteminin zayıflamasına bağlı enfeksiyon hastalıklarında artış, çocuklarda büyüme geriliği gibi belirtilerle ortaya çıkar.

A vitamini eksikliği kızamık içinde bilinen bir risk faktörüdür. En yaygın eksiklik belirtisi kseroftalmi (az ışıkta görememe) denilen bir göz rahatsızlığıdır. Tedavi edilmemesi körlüğe sebebiyet verebilmektedir.

A vitamini fazlalığı zararlı mı?

Vitaminler gerekli ve tamamen doğal olmasına rağmen aşırı miktarlarda tüketilirlerse zararlı olabilirler. A vitamini vücutta depolanan bir vitamindir.  İhtiyaç olandan fazlası alınırsa, vücudun dokularında yavaş yavaş birikerek toksik reaksiyonlara yol açabilmektedir. 

A vitamini birikerek karaciğer hasarına neden olabilir. A vitamini zehirlenmesi günde 15mg dozda 3 aydan uzun süre kullanıldığında gelişir. Zehirlenmenin ilk belirtileri daha çok baş dönmesi, çift görme, baş ağrısı, kasılma nöbetleri, dudaklar ve avuç içlerinin soyulması, şiddetli kusma, kafa içi basıncı artışı şeklindedir. Ayrıca, kuru cilt, kusma, kellik, kemik ağrıları, kalsiyum yükselmeleri, lenf bezlerinde büyüme, kan yağlarında yükselme, regl olamama, yalancı beyin tümörü belirtileri, sinirlilik, huzursuzluk, kansızlık görülebilir.

Gebelerin A vitaminini fazla alması fetüste ciddi anomalilere sebep olabilmektedir. Gebe kadınlara yüksek doz A vitamini verildiğinde düşüklere, bebekte kalp ve kafa anomalilerine rastlanabilir. Gebelikte, günlük A vitamini dozu belirli bir seviyeyi aşılmamalıdır. Yaşlılar, alkolikler, karaciğer hastalığı olanlar A vitamini zehirlenmesine daha duyarlıdırlar.  A vitamini takviyesi alınmadan önce mutlaka uzman bir hekime danışılmalıdır.

A vitaminin cilde faydaları nelerdir?

Araştırmalar, uzun vadede A vitamini açısından zengin beslenmenin yaşlanma öncesi için iyi bir önleyici olabileceğini ve potansiyel olarak cilt kanseri riskini azaltabileceğini göstermektedir. A vitamini deri gibi epitel doku yapımı, gelişimi ve korunmasında görev alır.

Retinoik asit veya retinoidler cildin en üst tabakasında bulunan hücrelerin 21-25 gün süren oluşum, olgunlaşma ve atılım döngüsü üzerinde etkili A vitamini türevleridir.

Retinoidler:

• Cilt hücrelerinin (keratinositlerin) yenilenmesini ve onarımını hızlandırıp, cilt üzerindeki ölü deri tabakasının atılmasına yardımcı olur.
• Açık ya da kapalı komedonların oluşmasını engelleyerek akne üzerinde de tedavi edici etkisi vardır.
• Cilt yüzeyini yenilenmesi sayesinde epidermis olarak adlandırılan üst deri tabakasında lokalize lekelerin azalmasına yardımcı olur.
• İnce yaşlanma çizgilerinin oluşmasını engeller ve yaşlanma karşıtı etki gösterir.
• Düzenli kullanıldıklarında kolajen yapımına destek vererek cildi daha esnek ve dayanıklı hale getirmektedir.
• Retinoidler UV ışınlarına bağlı gelişen cilt kanseri ve öncü lezyonlarının gelişimini ve ilerlemesini önlemektedir. Yine retinoidlerin güneş ışınlarının neden olduğu foto yaşlanmanın önlenmesinde ve tedavisinde etkili olduğunu bildiren pek çok çalışma bulunmaktadır.

Retinoid içeren ürün kullanmadan önce mutlaka bir dermatoloji uzmanına danışılmalı ve cilt yapısının uygunluğu öğrenilmelidir. Retinoik asit türevleriyle tedavileri güneşin etkisini yitirdiği sonbahar ve kış dönemlerinde sıklıkla tercih edilmektedir.

Günlük A vitamini ihtiyacı nedir?

Besinlerde A vitamini retinol ve A vitamininin ön maddesi karoten olarak bulunur. Günlük A vitamini ihtiyacı yetişkin bir erkek için 1000 mikrogram, yetişkin bir kadın için 800 mikrogram, çocuklar ve ergenler için ise 300-600 mikrogramdır. Bazı hayvansal besinlerle birlikte bol miktarda kırmızı, turuncu veya sarı sebzeler tüketilerek A vitamini doğal yollardan elde edilebilmektedir. Kullanım amacı A vitamininin dozunu belirler. Gebelerin A vitamini kullanmaması gerekmektedir.

A vitamini en çok hangi besinlerde bulunur?

Retinol formundaki A vitaminini hayvansal kaynaklı karaciğer, balık yağı, süt, tereyağı, yumurta gibi besinlerden alınır. A vitamini, bitkilerde bulunan bazı karotenoid antioksidanlardan da üretilebilmektedir. En çok sarı, turuncu (havuç, kış kabağı vb.) koyu yeşil yapraklı sebzeler, sarı ve turuncu meyvelerde (kayısı, şeftali vb.) bulunur.

• En iyi kaynaklardan bazıları şunlardır:
• Yumurta (büyük bir yumurtada 75 mikrogram)
• Somon (85 gr içinde 59 mikrogram)
• Sade yoğurt (1 su bardağı 32 mikrogram)
• Konserve ton balığı (85 gramda 20 mikrogram)
• Tatlı patates (bir orta boy tatlı patateste 1.403 mikrogram)
• Havuç ( yarım su bardağı çiğ 459 mikrogram)
• Kavun (yarım su bardağında 135 mikrogram)
• Kırmızı dolmalık biber (yarım su bardağı 117 mikrogram)
• Kuru kayısı (5 adetta 63 mikrogram).

A vitamini eksikliği neden olur?

A vitamini açısından dengeli bir diyet ile beslenmeme kişide A vitamininin eksikliğine neden olabilir. Bu durumda kişide gece körlüğü başta olmak üzere pek çok sağlık sorunu görülebilir. Erken doğmuş bebekler, gelişmekte olan ülkelerde yaşayan bebek ve çocuklar, gelişmekte olan ülkelerdeki emziren anneler ve hamileler, kistik fibrozisli hastalar; risk altındadırlar.

A vitamini eksikliği belirtileri

• Cilt kuruması: Egzama başta olmak üzere pek çok cilt sorununun arkasında A vitamininin eksikliği yer alır. Egzama tedavisinde reçete edilen ilaçların çoğunda etkin madde olarak alitretinoin bulunur. Eksiklik iltihaplı cilt problemlerine de neden olabilir.
• Gözlerde kuruluk: A vitamini takviyelerinin kullanımı ile göz kuruluğu sorunu azalır.
• Epitel dokularda sertleşme: Epitel dokulardaki kuruma ve pütürlü görünüm, genelde A vitamini eksikliğine işaret eder. Ayrıca epitel doku hasarı sonrasında kişi; göz, burun, sinüs, ağız, akciğer, idrar yolları enfeksiyonlarına daha kolay bir şekilde yakalanır.
• Akne ve sivilceler: Ciltteki iltihaplarla savaşan A vitamini, akne ve sivilce oluşumunu önler. Yetersizliğinde ciltte akne ve sivilce miktarında artış gözlenebilir.